Аҙна – ваҡыт үлсәү берәмеге

Маҡсат. Ваҡыт үлсәү берәмеге – аҙна менән танышыу; ваҡыт берәмектәре тураһында белемдәрен киңәйтеү; дәү­мәлдәрҙе сағыштырғанда уларҙың бәйләнешен асыҡлау, һандың өлөшөн, өлө­шө буйынса һанды табыуға мәсьәләләр сисеү; ваҡыттың ҡәҙерен белергә өйрәтеү.

Йыһазландырыу. Ноутбук, проектор, презентация, карточкалар, таблица.

1. Математиканы, дуҫтар,

– Уҡыусылар! Бөгөн беҙҙең дәрескә уҡытыусы апайҙар килгән. Әйләнеп, уларҙы сәләмләйек. Тыныс ҡына урындарға ултырҙыҡ.

– Уңыштар һеҙгә!

II. Математик диктант. 1.100 эсендә ғәмәлдәрҙе иҫәпләүҙе ҡабатлау. Һандың өлөшөн һәм өлөшө буйынса һанды табыу.

Яуаптарҙы ҡағыҙ биттәренә яҙығыҙ:

1) 3 һәм 7 ҡабатландығын тап;

2) 80 һәм 2 һандарының бүлендеген иҫәплә;

3) 70-тән алда килгән һанды яҙ;

4) 22 һәм 21 һандарының суммаһы күпме?

5) 9 һәм 5 һандарының ҡабатландығын яҙ;

6) 100-ҙән 6-ға бәләкәйерәк һанды бел;

7) 20 һәм 2 һандарының ҡабатландығына 1-ҙе ҡуш;

8) 7 тиҫтәнән 7 берәмек күпмегә кәм?

9) 9 тиҫтәне 3 тиҫтәгә кәметергә;

10) 95 һәм 15 һандарының айырмаһын тап.

Яуаптар: 21, 40, 69, 43, 45, 94, 41, 63, 60, 80.

–Яуаптарығыҙҙы тикшереп, баһа ҡуйығыҙ!

1 хата ла булмаһа – “5”; 1 хатаға – “4”; 2 хатаға – “3”.

– Кемдең бер хатаһы ла булманы? Афарин! (Йыйып алыу.)

2. Йоп һандар: 40, 94, 60, 80. Таҡ һандар: 21, 69, 43, 45, 41, 63.

– Ошо һандарҙы арта барыу тәртибендә әйтегеҙ: 21, 40, 41, 43, 45, 60, 63, 69, 80, 94.

– Һандарҙы кәмей барыу тәртибендә әйтегеҙ: 94, 80, 69, 63, 60, 45, 43, 41, 40, 21.

3. “¤лөш”тө табыуға мәсьәләләр.

– Ҡауындың массаһы – 8 кг. Ҡауындың ¹/₂ өлөшөндә нисә кг?

– Киҫектең ¹/₃ өлөшө – 9 см. Киҫектең оҙонлоғо нисә см?

– Сәғәттең ¹/₃ өлөшөндә нисә минут?

–Тәүлектең ¹/₈ өлөшөндә нисә сәғәт?

Яуаптар: 4 кг; 27 см; 20 минут; 3 сәғәт.

4. Сәғәт циферблаты төшөрөлгән һү­рәт­тәрҙе алдыҡ. Кәңәшләшеп, миңә ва­ҡытты күрһәтегеҙ (парлы эш).

Әле тәүлектең беренсе яртыһы: 3 сәғәт 25 минут, 9 сәғәт, 11 сәғәт 15 минут.

Тәүлектең икенсе яртыһы: 15 сәғәт 25 минут, 21 сәғәт, 23 сәғәт 30 минут.

а) сәғәттә күрһәтергә: ¹/₂тәүлек = 12 сәғәт; ¹/₄ тәүлек = 6 сәғәт; ¹/₁₂тәүлек = 2 сәғәт; 2 тәүлек = 48 сәғәт; 3 тәүлек = 72 сәғәт;

б) минутта күрһәтергә: 1 сәғәт = 60 минут; 1 сәғәт 25 минут = 85 минут;

в) секундтарҙа күрһәтергә: 1 минут 2 секунд = 62 секунд; 1 минут 40 секунд = 100 секунд.

– Уҡыусылар, һәр төркөм бағанала бирелгән биремдәрҙе үтәй.

А 50 * 2=100 Т45 : (56 – 47)*10 = 50

Н 60 → ¹/₄ =15 Ҙ 65 : 5=13

Й 46 : 23=2

– Бөгөнгө дәрестең темаһы ниндәй булды инде? Дәрескә ниндәй маҡсат ҡуйырһығыҙ? Маҡсат: яңы ваҡыт берә­меге – аҙна менән танышыу, белемдәребеҙҙе мәсьәләләр сискәндә ҡулланыу.

V. Яңы белемде асыу. Нимә ул аҙна? (Ваҡыт үлсәү берәмеге.) Бер аҙнала нисә тәүлек? (7 тәүлек.) Әйҙәгеҙ, үҙебеҙҙең фаразлауҙы китаптан тикшерәйек.

– Бер аҙна = 7 тәүлек.

– Ә бөгөн аҙнаның ниндәй көнө? Кисә? Элеккегөн? Иртәгә? Иртәнән һуң? Аҙна ниндәй көн менән бөтә?

– Элек аҙнала йәкшәмбе ял көнө һаналған. Ул рус телендә “не делать” һүҙе­нән килеп сыҡкан. Ә бер аҙна – ул 7 тәүлек, йәғни бер йәкшәмбенән икенсе йәкшәмбегә тиклемге арауыҡ.

– Һеҙҙең алдығыҙҙа календарҙар ята. Календарь буйынса айҙа нисә тулы аҙна икәнен әйтегеҙ.

4 тулы аҙна + 3 көн (йә 2 көн) = 31 көн (йә 30 көн).

Февралдә 4 аҙна. 28 көн: 7 көн = 4 аҙна.

– Үҙегеҙҙең тыуған көнөгөҙҙө табы­ғыҙ. Ул ҡайһы айҙа? Ниндәй көндә? Һеҙгә нисә йәш тула?

– Тимәк, ай нимәгә бүленә? (Аҙналарға.)

1 йыл = ___ ай

1 ай = ___ аҙна

1 аҙна = ___ тәүлек

1 тәүлек = ___ сәғәт

1 сәғәт = ___ минут

1 минут = ___ секунд

VII. Белемде нығытыу. №3, 94-се бит (парлап эшләү).

Мәсьәлә №4 (в). Өлөш буйынса һанды табыу.

VIII. Йомғаҡлау. Дәрестең маҡсатын иҫкә төшөрөү. Беҙ дәрестә ниндәй яңы ваҡыт дәүмәлен өйрәндек?

IХ. Өй эше. Мини-проект. Аҙна исемдәре ни өсөн ошолай атала?