Маҡсат. Ваҡыт үлсәү берәмеге – аҙна менән танышыу; ваҡыт берәмектәре тураһында белемдәрен киңәйтеү; дәүмәлдәрҙе сағыштырғанда уларҙың бәйләнешен асыҡлау, һандың өлөшөн, өлөшө буйынса һанды табыуға мәсьәләләр сисеү; ваҡыттың ҡәҙерен белергә өйрәтеү.
Йыһазландырыу. Ноутбук, проектор, презентация, карточкалар, таблица.
– Уҡыусылар! Бөгөн беҙҙең дәрескә уҡытыусы апайҙар килгән. Әйләнеп, уларҙы сәләмләйек. Тыныс ҡына урындарға ултырҙыҡ.
II. Математик диктант. 1.100 эсендә ғәмәлдәрҙе иҫәпләүҙе ҡабатлау. Һандың өлөшөн һәм өлөшө буйынса һанды табыу.
Яуаптарҙы ҡағыҙ биттәренә яҙығыҙ:
1) 3 һәм 7 ҡабатландығын тап;
2) 80 һәм 2 һандарының бүлендеген иҫәплә;
3) 70-тән алда килгән һанды яҙ;
4) 22 һәм 21 һандарының суммаһы күпме?
5) 9 һәм 5 һандарының ҡабатландығын яҙ;
6) 100-ҙән 6-ға бәләкәйерәк һанды бел;
7) 20 һәм 2 һандарының ҡабатландығына 1-ҙе ҡуш;
8) 7 тиҫтәнән 7 берәмек күпмегә кәм?
9) 9 тиҫтәне 3 тиҫтәгә кәметергә;
10) 95 һәм 15 һандарының айырмаһын тап.
Яуаптар: 21, 40, 69, 43, 45, 94, 41, 63, 60, 80.
–Яуаптарығыҙҙы тикшереп, баһа ҡуйығыҙ!
1 хата ла булмаһа – “5”; 1 хатаға – “4”; 2 хатаға – “3”.
– Кемдең бер хатаһы ла булманы? Афарин! (Йыйып алыу.)
2. Йоп һандар: 40, 94, 60, 80. Таҡ һандар: 21, 69, 43, 45, 41, 63.
– Ошо һандарҙы арта барыу тәртибендә әйтегеҙ: 21, 40, 41, 43, 45, 60, 63, 69, 80, 94.
– Һандарҙы кәмей барыу тәртибендә әйтегеҙ: 94, 80, 69, 63, 60, 45, 43, 41, 40, 21.
3. “¤лөш”тө табыуға мәсьәләләр.
– Ҡауындың массаһы – 8 кг. Ҡауындың 1/2 өлөшөндә нисә кг?
– Киҫектең 1/3 өлөшө – 9 см. Киҫектең оҙонлоғо нисә см?
– Сәғәттең 1/3 өлөшөндә нисә минут?
–Тәүлектең 1/8 өлөшөндә нисә сәғәт?
Яуаптар: 4 кг; 27 см; 20 минут; 3 сәғәт.
4. Сәғәт циферблаты төшөрөлгән һүрәттәрҙе алдыҡ. Кәңәшләшеп, миңә ваҡытты күрһәтегеҙ (парлы эш).
Әле тәүлектең беренсе яртыһы: 3 сәғәт 25 минут, 9 сәғәт, 11 сәғәт 15 минут.
Тәүлектең икенсе яртыһы: 15 сәғәт 25 минут, 21 сәғәт, 23 сәғәт 30 минут.
а) сәғәттә күрһәтергә: 1/2тәүлек = 12 сәғәт; 1/4 тәүлек = 6 сәғәт; 1/12тәүлек = 2 сәғәт; 2 тәүлек = 48 сәғәт; 3 тәүлек = 72 сәғәт;
б) минутта күрһәтергә: 1 сәғәт = 60 минут; 1 сәғәт 25 минут = 85 минут;
в) секундтарҙа күрһәтергә: 1 минут 2 секунд = 62 секунд; 1 минут 40 секунд = 100 секунд.
Нимә ул? (Ваҡыт, сәғәт уҡтары.)
– Уҡыусылар, һәр төркөм бағанала бирелгән биремдәрҙе үтәй.
А 50 * 2=100 Т45 : (56 – 47)*10 = 50
Н 60 → 1/4 =15 Ҙ 65 : 5=13
– Бөгөнгө дәрестең темаһы ниндәй булды инде? Дәрескә ниндәй маҡсат ҡуйырһығыҙ? Маҡсат: яңы ваҡыт берәмеге – аҙна менән танышыу, белемдәребеҙҙе мәсьәләләр сискәндә ҡулланыу.
V. Яңы белемде асыу. Нимә ул аҙна? (Ваҡыт үлсәү берәмеге.) Бер аҙнала нисә тәүлек? (7 тәүлек.) Әйҙәгеҙ, үҙебеҙҙең фаразлауҙы китаптан тикшерәйек.
– Ә бөгөн аҙнаның ниндәй көнө? Кисә? Элеккегөн? Иртәгә? Иртәнән һуң? Аҙна ниндәй көн менән бөтә?
Таҡтала эш. (Аҙна исемдәре яҙылған карточкаларҙы дөрөҫ итеп бер рәткә теҙеү.)
– Элек аҙнала йәкшәмбе ял көнө һаналған. Ул рус телендә “не делать” һүҙенән килеп сыҡкан. Ә бер аҙна – ул 7 тәүлек, йәғни бер йәкшәмбенән икенсе йәкшәмбегә тиклемге арауыҡ.
– Һеҙҙең алдығыҙҙа календарҙар ята. Календарь буйынса айҙа нисә тулы аҙна икәнен әйтегеҙ.
4 тулы аҙна + 3 көн (йә 2 көн) = 31 көн (йә 30 көн).
Февралдә 4 аҙна. 28 көн: 7 көн = 4 аҙна.
– Үҙегеҙҙең тыуған көнөгөҙҙө табығыҙ. Ул ҡайһы айҙа? Ниндәй көндә? Һеҙгә нисә йәш тула?
– Тимәк, ай нимәгә бүленә? (Аҙналарға.)
VII. Белемде нығытыу. №3, 94-се бит (парлап эшләү).
Мәсьәлә №4 (в). Өлөш буйынса һанды табыу.
VIII. Йомғаҡлау. Дәрестең маҡсатын иҫкә төшөрөү. Беҙ дәрестә ниндәй яңы ваҡыт дәүмәлен өйрәндек?
IХ. Өй эше. Мини-проект. Аҙна исемдәре ни өсөн ошолай атала?
Г.Х. Хәйбуллина,
Ишембай районының Әхмәр урта мәктәбе уҡытыусыһы