Марий йылме да литератур дене олимпиаде нерген

Республике кÿкшытыштö олимпиадым эртараш тӱҥалмылан 25 ият шуын. Марий йылме дене олимпиадыш мийыше йоча-влак шкеныштын шочмо йылмыштым да сылнымутан литературым палымыштым ончыкташ шонен мият. Кажне йочан шинчымашыже ойыртемалтеш. Тиде йочан кумылжо, могай школышто тунеммыже, туныктышыжын паша опытшо, еш кокласе ойыртем гыч коеш.
Кандашымше ден индешымше классыште тунемше-влакын шинчымашыштым иктешлыме годым теве мом каласыман. Чыла йочат поро кумылан (тидым диалог гыч шижынна), шке шонымыштым каласен пуэн кертыт (сочинений ончыктен), шинчымашыштат уло (викторине гыч пале). Но сай да ушан йоча тиде заданий-влакым кузе шуктен, пашаштым таҥастарыме годым раш коеш. Икте сочиненийым ныл лаштыкым возен, йоҥылышыжат йӧршеш уке, а весе ик лаштыкым веле, йоҥылыш да стиль йӧршын окшакла. Диалог годым йочан мутланымаш деке кумылжо, пуымо теме почеш кутырымашым шуен кертмыже раш шижылтеш. Ик йоча тичмаш предложений, тӱрлӧ ойсавыртыш, шанче термин-влакым кучылтеш гын, весе ик-кок мут дене вашешта, вашмутшат пеш кукшо. Пеш ятыр йоча шке мутланымыж годым диалект мут-влакым кучылтеш: кӓзыр, нӓстӓкӓй, кӧ-влак, яйсыз, эҥеж, тудо-влак да т.м.
Викториным аклыме гыч теве мо палдырна: рушла гыч марлашке кусарымаш пеш начар. Мутлан, йоча-влакын пашашт гыч пример-влак: «Москва йымалне эн ондак шемгорак чоҥештен толеш, Северыште – олагорак, Сибирьыште – галка», «Изиш гына толын лектеш икымше проталина», «шырчык ден жаворонок», «Ава – тиде икымше еҥ, кӧм ме ош тулыш лекмеке ужына» да т. м. Примерлам ончен, иктешлымашым могайым ышташ лиеш, вигак коеш. Школышто кусарымаш пашам шуараш кӱлеш. Шуко йоча авторым да геройым огыт пале, произведений лӱмым йоҥылыш ончыктат, состав дене лончылымаш начар, мут-влакым кызытсе орфографий почеш огыт возо: республика(е), проблема(е).
Кандашымше классыште тунемше-влак кокла гыч ик сеҥыше: Акушева Жанна (Мишкан район Чорайысе Я. Ялкайн лÿмеш марий гимназий, туныктышо – И.В. Айгузина) да кок призёр лектын: Миксонова Алиса (Мишкан район Чорайысе Я. Ялкайн лÿмеш марий гимназий, туныктышо – А.Б. Чаплыгина), Бикбатырова Анна (Краснокам район Корий школ, туныктышо – С.И. Сайтиев).
Индешымше классыште тунемше-влак коклаште виян таҥасымаш лийын, тидланак кöра ик сеҥыше: Тимиркаева Анита (Мишкан район Чорайысе Я. Ялкайн лÿмеш марий гимназий, туныктышо – А.Б. Чаплыгина) да куд призер палемдалтын: Аптыкаева Аделина (Мишкан район Ардаш школ, туныктышо – Н.Д. Байдимирова), Айтиева Полина (Дöртыльö район Чарлак школ, туныктышо – Т.Г. Аптулаева), Мухаметзянова Жанна (Балтач район Ӱлыл Сиккияз, туныктышо – И.Р. Нухова), Павлова Анастасия (Мишкан район Монар школ, туныктышо – А.С. Ибаева), Байдимирова Мария (Калтаса район Актыган школ, туныктышо – И.Ш. Минабашева), Абликова Дарья (Краснокам район Корий школ, туныктышо – С.И. Сайтиев).
Луымшо классыште тунемше-влак коклаштат виян таҥасымаш миен, олимпиаде участник-влак сайын ямдылалт толыныт. Санденак лу участник коклаште сеҥыше Губеева Галина (Мишкан район Чорайысе Я. Ялкайн лÿмеш марий гимназий, туныктышо – О.В. Иркабаева) да ныл призер лектын: Николаева Анастасия (Мишкан район Тымбай школ, туныктышо – Н.П. Минаева), Васингина Регина (Мишкан район Монар школ, туныктышо – А.С. Ибаева), Николаев Андрей (Янаул район Байгузино школ, туныктышо – Д.П. Андарьянова), Изиляева Ева (Калтаса район Амзибаш школ, туныктышо – Л.С. Петрова). Викториныште эн сай лектышым Монар школын тунемшыже Васингина Регина ончыктен, тудын деч изишлан вараш кодыныт Николаева Анастасия (Тымбай школ) да Губеева Галина (Чорай марий гимназий). Сочиненийлан тыгай теме-влак темлыме ыльыч: 1) Шабдар Осыпын Маринаж дене кугешнем, 2) 2018 ий – Пошкырт кундемысе Еш ий, 3) эрыкан теме. Тунемше-влак кумшо темыжым ойыреныт.
Латикымше классыште тунемше-влакат сай шинчымашым ончыктеныт. Нунын коклаште ик сеҥыше: Апкадирова Снежанна (Мишкан район Ардаш школ, туныктышо – Н.Д. Байдимирова) да кок призёр лектын: Тимиршина Анастасия (Краснокам район Арлан школ, туныктышо – Л.И. Митаева), Алексеева Наталья (Мишкан район, Чорайысе Я. Ялкайн лÿмеш марий гимназий, туныктышо – О.В. Иркабаева).
Викториныште эн кӱкшӧ баллым Я. Ялкайн лӱмеш марий гимназийыште тунемше Алексееева Наталья поген, кокымо верыш Мишкан район Ардаш школын тунемшыже Апкадирова Снежана лектын, кумшо верым Краснокам район Арлан школын тунемшыже Тимиршина Анастасия налын. Викторине дене паша-влакым ончен лекмеке, тыгай шонымаш шочеш: тунемше-влак сылнымутан литературым лудаш огыт йӧрате, рушла гыч марлаш кусарыме годым нелылыкым шижыт, предложений структур руш йылмынлан келшен толеш, диалект да руш мут ятыр кучылталтыт. Сочиненийлан кум темым темлыме ыле: 1) Шочмо кундемын лӱмлӧ еҥже – В.М. Васильев (Ӱпымарий), 2) Мемнан элыште волонтер-влакын пашашт, 3) эрыкан теме. Ятырынже эрыкан темым налыныт. Шочмо йылме, шочмо вер, еш, пӱртӱс, книга нерген возеныт. Волонтер нерген шке шонымашыштым Алексеева Наталья (Чорай марий гимназий) да Арсланова Лилия (Амзибаш школ) ончыктеныт. Гайнитдинова Екатерина (Бирск, лицей) шке сочиненийыштыже расизм да толерантность нерген шонкален. Ойырен налме темыштым чыланат почыныт, сочиненийыштын кугытшат келшыше. Диалогышто латикымше классыште тунемше-влак шкеныштым пеҥгыдын кученыт, пуымо темыштым тичмаш почын пуэныт, кутырен моштымо мастарлыкым ончыктеныт. Йылме шотышто изиш экшык шижылтын.
Олимпиадын лектышыжым шотыш налын тыгай иктешлымашым ышташ лиеш: марий йылмынам сайынрак да келгын тунемашлан школышто шукырак шагат ойыралтшаш. Тидлан школ вуйлатыше, районысо тӧра-влак да Республике кӱкшытыштӧ улшо министерстве йӧным ыштен шогышаш.